Wprowadzenie do historii Żyrardowa
Nazwa Żyrardów pochodzi od nazwiska francuskiego inżyniera i wynalazcy, konsultanta ds. rozwoju przemysłu rządu Królestwa Polskiego i Banku Polskiego, Filipa de Girarda, który był pierwszym dyrektorem technicznym żyrardowskiej Fabtyki Wyrobów Lnianych.
Okres największego rozwoju i rozbudowy Żyrardowa i jego fabryki przypada na drugą połowę XIX w., kiedy żyrardowskie zakłady zostały sprzedane dwóm przemysłowcom, pochodzącym z czeskiej miejscowości Schönlinde Karolowi Hiellemu i Karolowi Augustowi Dittrichowi. Rozbudowana przez nich osada fabryczna stanowi do dnia dzisiejszego unikatowe i zabytkowe centrum miasta. Ta najstarsza część Żyrardowa obejmuje obszar o powierzchni ok 70 ha i podlega ochronie konserwatora zabytków.
Na osadę fabryczną składa się osiedle murowanych z czerwonej cegły domów dla robotników, dzielnica willowa dla kadry kierowniczej i właścicieli fabryki, obiekty przemysłowe, a także kościoły, szkoły, przedszkole, szpital, resursa, dom kultury, pralnia i łaźnia miejska oraz park krajobrazowy. Podział osady na jednorodne obszary o zabudowie mieszkalnej, przemysłowej i usługowej obowiązuje, aż po dziś dzień. Co więcej historyczna droga Mszczonów-Sochaczew, wzdłuż której rozpoczęto budowę fabryki i pierwszych domów dla robotników nadal stanowi nie tyle główną arterię komunikacyjną co oś kompozycyjną współczesnego nam miasta. Natomiast biegnąca przez Żyrardów linia kolejowa jest pozostałością powstałej jeszcze w I połowie XIX w. kolei warszawsko-wiedeńskiej.
Charakteryzujący osadę wzorcowy układ urbanistyczny, jak i różnorodność form i stylów architektonicznych wynika m.in. ze specyficznej mozaiki etnicznej XIX-wiecznego Żyrardowa. Do pracy w fabryce zostali sprowadzeni fachowcy z całej Europy. Oprócz Polaków pracowali tu m.in. Niemcy, Czesi, Rosjanie, Anglicy, Szkoci, Francuzi i Irlandczycy. O specyfice żyrardowskiej społeczności decydowała też w dużej mierze jej wielowyznaniowość - zamieszkiwali tu katolicy, protestanci a także ludność wyznanie mojżeszowego i prawosławnego.