Misję zorganizowania i prowadzenia Czytelni Zdrój (taką nazwę biblioteka otrzymała od założycieli) Hulka powierzył córce, Elżbiecie. Pisarz pomógł jej finansowo w zakupie części wyposażenia i druku ulotek informacyjnych, w których jesienią 1932 roku Elżbieta Hulkówna informowała:
Niniejszym mam zaszczyt zawiadomić, że otworzyłam w Żyrardowie przy ul. Szkolnej 10 czytelnię „Zdrój” zaopatrywaną stale w pierwszorzędne nowości beletrystyczne, publicystyczne i popularno–naukowe.
Posiadam duży wybór współczesnych książek francuskich i niemieckich. Warunki korzystania z wypożyczalni książek są bardzo dostępne. Dla uczącej się młodzieży specjalne ustępstwa. Czytelnia udziela swoim abonentom porad w doborze lektury specjalnej i uwzględnia życzenia indywidualne przy zaopatrywaniu się w nowości (fragment ulotki informacyjnej).

Fundament zbiorów Zdroju stanowiły książki przekazywane Hulce do recenzji od wydawnictw, z którymi na stałe współpracował, m.in.: Rój, Gebethner i Wolff, Trzaska, Evert i Michalski. W ich skład wchodziła głównie klasyka literatury pięknej, dzieła: Kochanowskiego, Kasprowicza, Staffa, Wyspiańskiego, Żeromskiego, Hamsuna, Jacobsona, Jokaiego, Gide’a, de la Roche’a, Wellsa, Zweiga oraz liczna reprezentacja lektur szkolnych. W bibliotece można było przejrzeć także pisma literackie i tygodniki, a wśród nich: Wiadomości Literackie, Pologne Litteraire, Skamander, Pion, Prosto z Mostu, Tygodnik Ilustrowany, Sygnały, Redutę, Kino.

Pośród spuścizny po rodzinie Hulków – zachowanej w zbiorach Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie – można znaleźć sprawozdanie za rok 1938, sporządzone przez Elżbietę Hulkównę. Stanowi ono bogate źródło informacji o ówczesnej działalności Zdroju. Przeczytać w nim można m.in., że biblioteka zajmowała jedynie dwie niewielkie izby z wejściem od podwórza. Księgozbiór liczył 2216 woluminów, a w jego skład wchodziło 260 egzemplarzy literatury pięknej dla młodzieży, 1506 - dla dorosłych, zaś literatury naukowej ok. 450. W roku 1938 do biblioteki zapisało się 678 czytelników, wypożyczając łącznie 19768 woluminów.

Roczne utrzymanie biblioteki pochłonęło 4.322 zł, z czego 2.300 zł przeznaczono na zakup 575 nowych książek. Korzystanie z nich nie było jednak bezpłatne: od dorosłych czytelników pobierano miesięczną opłatę - od 75 gr. do 1 zł, natomiast młodzież szkolną z abonamentu zwolniono. Czytelnia Zdrój była otwarta codziennie od godziny 15:30 do 18:00.

Na szczególną uwagę w jej historii zasługuje postać Stanisława Uhlenfelda, znanego i cenionego introligatora żyrardowskiego – wuja Elżbiety – który przez długie lata dbał o stan zbiorów biblioteki. Dzięki jego zabiegom książki zyskały jednolitą i solidną oprawę, co pozwoliło przetrwać im przez dziesiątki lat.

Zachowana część kolekcji (412 egz.) znajduje się obecnie w Centrali MBP przy ul. Mostowej 1. Do najstarszych woluminów zaliczane są: Dziennik praw Królestwa Polskiego. T. 15 z 1834 r., Kraszewskiego Żywot i sprawy JMPana Medarda z Gołczwi Pełki: z notat familijnych spisane z 1876 r. (wydanie pierwsze), Krasińskiego Irydyon z 1898 r., Chmielowskiego Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi 1815-1823 z 1898 r. oraz Seidela Transwal i Boerowie wydanie z 1899 r.

Do 1961 roku Elżbieta Hulkówna była właścicielką Czytelni Zdrój, później całe wyposażenie i księgozbiór zakupił Urząd Miasta w Żyrardowie, tworząc Filię nr 1 Miejskiej Biblioteki Publicznej. Córka pisarza do 1970 roku była jej kierowniczką. W pamięci czytelników zapisała się jako osoba, która potrafiła wszystkim dobrać odpowiednią i wartościową lekturę, zachęcając tym kolejne pokolenia żyrardowian do kontaktu z książką.

Ekspozycję można oglądać od 13 października do 16 listopada br. w siedzibie biblioteki przy ul. Mostowej 1.

Beata Balik

Wicedyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Żyrardowie