Kultura niezależna stanowiła zjawisko różnorodne, obejmowała różne środowiska. Wiele z tamtych wydarzeń zostało zapomnianych. Wiele z ówczesnych działań kulturalnych nie zostało udokumentowanych. Żyją tylko w dziełach i dokonaniach artystów, we wspomnieniach ich organizatorów i uczestników. Podczas spotkania Jerzy Brukwicki opowiadał o najważniejszych z nich, o niezwykłej atmosferze, którą sztuka niezależna lat 80. wówczas współtworzyła. Opowiadał o fenomenie wystaw kościelnych. Przypomniał tak charakterystyczne dla tamtego okresu kwietne krzyże, wystawy ,,walizkowe”, czy wystawy organizowane w prywatnych mieszkaniach. Mówił o zmaganiach z wszechobecną cenzurą i służbą bezpieczeństwa. Nie mogło oczywiście zabraknąć wspomnień o happeningach organizowanych przez ,,Pomarańczową Alternatywę”. Wykład był bogato ilustrowany slajdami. Jerzy Brukwicki, który sam współtworzył kulturę niezależną opowiadał z perspektywy uczestnika tamtych zdarzeń. Dzięki temu można było usłyszeć wiele ciekawych historii i anegdot, których próżno szukać w opracowaniach książkowych.

Mówca przypomniał najważniejszych artystów omawianego okresu oraz ich dzieła. Byli to między innymi: Jan Bokiewicz, Piotr Młodożeniec, Jacek Zieliński, Krzysztof Wróblewski,

Czesław Bielecki, Jacek Sroka, Tadeusz Boruta, Piotr Zaborowski, Maria Anto, Krzysztof Bednarski, Stanisław Sobolewski, Roman Skowron, Jacek Waltoś, Bogdan Kraśniewski, Łukasz Korolkiewicz, Ryszard Świerad, Grzegorz Moryciński, Zbylut Grzywacz, Wiesław Gołuch, Marek Kononowicz, Maciej Buszewicz i Danuta Kołwzan-Nowicka.

Nie było to pierwsze spotkanie Jerzego Brukwickiego z miłośnikami sztuki w naszym mieście. Jak przypomniała Beata Rusinowska – dyrektor Centrum Kultury w Żyrardowie,

Jerzy Brukwicki w roku 2011 zaprezentował w Resursie wystawę plakatów ,,Polacy dla zjednoczonej Europy”. W marcu 2013 roku, w Galerii ,,Resursa” miała miejsce wystawa ,,Oblicza Polskiego Plakatu”, na której pokazano plakaty z kolekcji Danuty i Jerzego Brukwickich, zaś w maju 2013 roku odbył się wykład ,,Andrzej Wajda – malarz, rysownik”.

Kultura niezależna odegrała ważną rolę w polskiej drodze do wolności i demokracji. Niezależna od decyzji władz politycznych, od wszechobecnej cenzury pomogła społeczeństwu, związanego z ideami „Solidarności”, pokonanie trudnych, dramatycznych wydarzeń, ograniczeń i represji. W stanie wojennym i czasie późniejszym wzmacniała ducha narodu, budowała solidarność społeczną i przestrzenie wolności w zniewolonym kraju. Koncerty, spektakle teatralne, występy kabaretowe, recitale piosenek, wystawy, podziemne książki i gazety, kasety wideo, pocztówki i znaczki pocztowe przynosiły nadzieję, tworzyły nowe formy więzi międzyludzkich, wspólnot myśli, wartości i emocji. Stanowiły rodzaj demonstrowania sprzeciwu wobec ówczesnego aparatu władzy i bezpieczeństwa. Dochodziło do niecodziennych spotkań artystów z widzami, z publicznością.

W sztuce najważniejszymi kryteriami ponownie stały się dobro, prawda i piękno, a nie ideologia. Obrazy, rzeźby, rysunki, grafiki, plakaty, fotografie stały się świadectwami czasu.

Mówiły o godności, sprawiedliwości, dokumentowały i interpretowały społeczne nastroje. Wyrażały sprzeciw wobec represji, przemocy i nietolerancji. Przypominały o wydarzeniach historycznych ukrywanych i fałszowanych przez komunistyczne władze. Poruszały serca i sumienia.

Wystawy kościelne – specyficzny dla okresu „Solidarności” i stanu wojennego w Polsce fenomen kulturowy, integrujący niezależne środowiska artystyczne. Niektóre z odbywających się pod patronatem Kościoła wystaw należą do największych wydarzeń kulturalnych lat 80.: Apokalipsa, światło w ciemności (1984, kościół św. Krzyża w Warszawie), Przeciw złu, przeciw przemocy (1985, Nowa Huta – Mistrzejowice, Podkowa Leśna), Niebo nowe i ziemia nowa? (1985, Warszawa, kościół przy ul. Żytniej), Czas smutku, czas nadziei (1985, Poznań, kościół Matki Boskiej Bolesnej), Polska Pieta (1986, tamże, następnie w kilku innych miastach). Większość z nich była pomyślana jako nastrojowy environment, poruszający serca i sumienia, w którym dzieła różnych sztuk współtworzyły silne napięcie i różne treściowe skojarzenia, przeważnie religijno-patriotyczne. […] Inicjatorami wystaw kościelnych byli bądź wybitni krytycy i artyści (np. Janusz Bogucki, Tadeusz Boruta, Jerzy Brukwicki, Jan Góra, Marek Roztworowski, Jerzy Ryba, Aleksander Wojciechowski), bądź same instytucje kościelne (np. Muzeum Archidiecezjalne w Warszawie). […]

(Jerzy Brukwicki był autorem wystaw: Przeciw złu, przeciw przemocy, Czasu smutku, czasu nadziei i Polskiej Piety)

Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos

LEKSYKON SZTUKI POLSKIEJ XX WIEKU

Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1996

Jerzy Brukwicki to krytyk sztuki i dziennikarz. Był wieloletnim szefem warszawskiej Galerii Krytyków Pokaz. Szczególnie zajmuje się dziejami grafiki, plakatu. W latach 80. współtworzył ruch kultury niezależnej. Zrealizował ponad 350 wystaw w kraju i za granicą; autor m.in. ,,Polskiej Piety”, ,,Czasu smutku, czasu nadziei”, ,,Wobec zła”, ,,W drodze. O sensie wędrówki przez życie”, ,,Rachunku”, ,,... ze snów”. Był kuratorem wystaw Magdaleny Abakanowicz, Sylwestra Ambroziaka, Tadeusza Boruty, Jana Młodożeńca, Piotra Młodożeńca, Romualda Oramusa, Stanisława Sobolewskiego, Ryszarda Stryjeckiego, Józefa Szajny, Andrzeja Wajdy, Grzegorza Witka. Współpracował z redakcją ,,PWA”, ,,Kaleidoscope”, ,,Kunstmarkt”, ,,Polish Culture”, ,,Pokaz”, ,,Rondo Europa”, ,,WIK”, culture.pl.