Wielu z nas wspomina podwórko, jako miejsce beztroskiej zabawy czy niezobowiązującej pogawędki z sąsiadem. Jednak zmiany, które obserwujemy w przestrzeni miejskiej i w relacjach między ludźmi skłaniają do coraz częstszego myślenia o tym, że te czasy minęły bezpowrotnie. Miejsca do zabawy i rozmów zamieniły się w parkingi dla samochodów, po dawnych rabatach kwiatowych zostały wspomnienia, a trawniki zamieniły się w „wydepczyska”. Mieszkańcy rozpoznają twarze mijanych na podwórku sąsiadów, ale nie nawiązują ze sobą kontaktu, zanikają więzi i relacje między mieszkańcami. Dlaczego tak się stało i czy można jeszcze to zmienić?

Każdy z nas chciałby mieszkać w przyjaznym otoczeniu, które odpowiadałoby naszym potrzebom, dawałoby możliwość spędzania kilku chwil wolnego czasu. Mylnie zakłada się, że ogródek czy podwórko to przywilej mieszkańców  domków jednorodzinnych czy apartamentowców. Zaniedbane i niezagospodarowane przestrzenie w kwartałach kamienic i bloków także mogą być w przyszłości przyjaznym zakątkiem. Jednak, aby mogło się tak stać potrzebne jest wsparcie mieszkańców.  Niestety bardzo często traktują oni tę przestrzeń międzyblokową, jako teren nienależący do nich, miejsce niczyje, zaniedbane, zapomniane, o które nie trzeba się troszczyć, którego lepiej nie zauważać. Zakłada się, że to nie użytkownicy, ale miasto, spółdzielnia, bądź jeszcze inny podmiot powinni zrobić porządek i potem dbać o wprowadzone zmiany. Tylko czy takie działania będą miały szanse przetrwać? Nie sztuką jest zaprojektować designerską przestrzeń o wysokich walorach estetycznych. Sztuką jest włączenie w te działania mieszkańców i nauka współodpowiedzialności za otaczającą przestrzeń.  

To osoby, które żyją w danym kwartale, przy danej ulicy, podwórku powinny decydować o tym, w jakim otoczeniu chcą żyć. Dlatego poniżej pokazujemy, jakie kroki można podjąć żeby zmienić przestrzeń niczyją w sąsiedzkie „mikrocentrum”:

1. Diagnozowanie i budowanie zaangażowania mieszkańców. Na tym etapie ważne jest, żeby określić kto i w jaki sposób korzysta z podwórka, dlaczego część osób z niego nie korzysta, co im przeszkadza w użytkowaniu tej przestrzeni, a co stanowi jej atut. Ważne jest także ustalenie, kto jest właścicielem podwórka, tak aby można było potwierdzić możliwość wprowadzania na nim zmian. Już teraz poprzez rozmowy/spotkania z mieszkańcami okolicznych kamienic/bloków zaczyna się proces zmiany postrzegania podwórka jako obcej przestrzeni i zachęcania do włączania się w działania poprawiające wygląd otoczenia.
2. Tworzenie koalicji, szukanie sposobu na wsparcie organizacyjne i finansowe. To jak wygląda przestrzeń miejska nie jest obojętne władzom miasta, lokalnym aktywistom i organizacjom, które działają na rzecz rozwoju miasta. Dlatego kolejnym krokiem jest ustalenie na czyją pomoc możemy liczyć – może lokalna organizacja pozarządowa pomoże zorganizować cały proces związany ze zmianą podwórka, miasto bądź jego jednostki organizacyjne wesprą w zorganizowaniu materiałów? Oddolne inicjatywy zawsze są doceniane.
3. Powołanie zespołu - podział zadań, opracowanie budżetu i harmonogramu. Kiedy mamy już partnerów do działania konieczne jest określenie harmonogramu najbliższych działań i poszukanie środków na finansowanie. Mogą to być środki z funduszy remontowych, programy miasta, inicjatywę lokalną. Innym pomysłem jest również staranie się o pozyskanie środków prywatnych, poprzez fundacje, które często wspierają mikro inicjatywy. Konieczne jest także zastanowienie się jakie zasoby mamy my, jako mieszkańcy – kto mógłby pożyczyć narzędzia, kto potrafi majsterkować, kto ma doświadczenie w projektowaniu, pracach ogrodowych, budowalnych i mógłby udzielić niezbędnych wskazówek. To jest również czas na poszukanie inspiracji z innych podwórek (warto spojrzeć np. na projekty: Zielone Podwórka w Szczecinie, Podwórka z Natury w Olsztynie, Kolorowe podwórko na Nadodrzu, Plac na Glanc z Katowic).
4. Planowanie działań. Przechodzimy do planowania zmian w otoczeniu, do którego konieczne jest zorganizowanie spotkania bądź cyklu spotkań, na których wypracowywane będą pomysły na to, co powinno się pojawić na podwórku, a co z niego zniknąć. W zależności od tego jak duże zmiany będą planowane czasami może być  potrzebna pomoc specjalisty – np. architekta, osoby zajmującej się infrastrukturą, zielenią w mieście. Niezależnie od skali działań wypracowane podczas spotkań rozwiązania powinny stanowić kompromis między różnymi interesami mieszkańców. Kolejny krok to zorganizowanie odpowiednich materiałów i zasobów do przeprowadzenia prac podwórkowych.
5. Wcielenie projektu w życie. Wspólne planowanie powinno zostać kontynuowane poprzez wspólną realizację ustalonych zmian. Jedni sąsiedzi chętniej włączą się w sadzenie kwiatów i krzewów, inni zajmą się rozbiórką starego ogrodzenia. Ważne jest, że robicie to dla siebie i po to, aby wszystkim przyjemniej się mieszkało, żeby dzieci miały przestrzeń do zabawy, a dorośli miejsce do rozmów i odpoczynku.

A po wytężonej pracy wszystkim należy się wytchnienie i świętowanie na „nowym” sąsiedzkim podwórku.

Zadbane podwórko może przynieść same korzyści jego mieszkańcom m.in.:

• poprawę estetyki i funkcjonalności przestrzeni,
• poprawę bezpieczeństwa,
• zmniejszenie  liczby  przypadków niewłaściwego korzystania z przestrzeni spowodowanego tym, że uznawane było za miejsce niczyje (np. akty wandalizmu, wykorzystywanie podwórka jako miejsca spożywania alkoholu, publicznej toalety),
• zwiększenie przestrzeni do odpoczynku, a jednocześnie  zapewnienie miejsca do integracji sąsiedzkiej.

Te wszystkie czynniki przekładają się na komfort zamieszkiwania. Pozytywne zmiany jakie następują w otoczeniu pozytywnie oddziaływają na mieszkańców, zachęcającą do uszanowania „nowej przestrzeni” i nawiązania realizacji z sąsiadami.

Warto zadbać o swoje podwórko, szczególnie teraz, kiedy do dyspozycji mieszkańców są środki w budżecie Miasta, przeznaczone właśnie na tzw. oddolne inicjatywy, wypływające wprost od mieszkańców. Program ,,Inicjatywy lokalne” funkcjonuje w Żyrardowie od 2016 r. Dotychczasowe pomysły mieszkańców w większości spotykają się z pozytywną opinią, o ile nie naruszają kryteriów podanych w regulaminie. Ponad 60% realizowanych projektów dotyczy poprawy oświetlenia, ale mieszkańcy otrzymali również dofinansowanie na zagospodarowanie zieleni, budowę bądź doposażenie placów zabaw i siłowni plenerowych oraz remonty chodników.

Szczegółowe informacje dotyczące inicjatywy lokalnej dostępne są na stronie: www.bip.zyrardow.pl w zakładce Inicjatywa lokalna oraz w ogrębnym newsie na stronie miasta: https://www.zyrardow.pl.

Jeśli chcesz sprawić,  żeby w  Twojej okolicy lepiej się mieszkało, weź sprawy w swoje ręce. Masz pomysły na to jak zmienić Twoje podwórko?  Napisz do nas: rewitalizacja@zyrardow.pl

***

W artykule wykorzystane zostały następujące materiały źródłowe:

• Przewodnik Kolorowe podwórka, mikro rewitalizacja krok po kroku, Regionalny Instytut Kultury
  w Katowicach, Zamek Cieszyn (http://www.rok.katowice.pl/ROK/images/Pdf/KOLOROWE-PODWORKA_WER_ONLINE_na-ekran.pdf)
• Przewodnik po podwórkach – czyli jak w dziesięciu krokach zmienić wspólnie z mieszkańcami przestrzeń ich sąsiedztwa, Gdańska Fundacja Innowacji Społecznej, Gdańsk 2013 (http://gfis.pl/wp-content/uploads/2013/07/model-podworka.pdf)
• odNOWA – rewitalizacja podwórek prawobrzeżnej Warszawy, Stowarzyszenie „Odblokuj” (https://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/2015/09/odNOWA_Publikacja_web.pdf)